صادق مستشارادوله و مشروطیت ایران

صادق صادق مستشارالدوله از دولتمردان و سیاستمداران دوران قاجار و پهلوی است. او در سال 1284ق/ 1868م در شهر تبریز به دنیا آمد و پس از آموزش مقدماتی در زادگاه خود و تحصیل حقوق در شهر استانبول با همکاری مشیرالدوله که صدراعظم وقت بود و سفارت ایران در استانبول را داشت وارد عرصه ی سیاسی شد. ابتدا بواسطه ی خط و ربط و بیان گویا، دفتر داری سفارت را برعهده گرفت و پس از آن به سمت سرهنگی نائل گشت. پس از بازگشت از استانبول در آذربایجان با اعیان و اشراف تبریز طرح دوستی و مودت ریخت و از آن جائی که سال ها در استانبول تحصیل کرده و در مجاورت افکارآزادیخواهی استانبول بود به اقتضای جوانی مقالاتی علیه استبداد در کشور خود نوشت ولی به گفته ی خود، آن ها را در روزنامه ها انتشار نداد. وی همچنین از افکار و عقاید آزادیخواهان در تبریز حمایت و جانبداری کرد و از همین لحاظ مرجعیت یافته و مورد توجه مردم قرار گرفت. در مجلس اول از نمایندگان موثر درتدوین متمم قانون اساسی بود. او به همراه نمایندگان تبریز، متمم قانون اساسی را در فاصله کمتر از یک سال بعد از تصویب قانون اساسی در 107ماده به منظور تجدید نظر به حضور شاه رساندند و محمدعلی شاه را مجبور به نوشتن فرمانی در تأیید حکومت مشروطه و قانون اساسی نمودند و با امضای محمدعلی شاه، ایران در زمره ی دولت های مشروطه درآمد. شایستگی های وی در مجلس اول باعث گردید به نمایندگی مجلس دوم و در نهایت به ریاست مجلس برسد. او مدت ها از دوران ناصرالدین شاه قاجار تا سال1332ش/1953م که دار فانی را وداع گفت در مصدر سمت هایی مانند سفارت، نمایندگی مجلس، وزارت و سناتوری مجلس سنا قرار گرفت و در عرصه ی سیاسی کشور موثر واقع شد. او همچنین از مخالفان قرارداد مشهور 1919م بود و به خاطر مخالفت خود با وثوق الدوله به کاشان تبعید شد. نقش او در مشروطیت ایران در حوز ه ی اندیشه و عمل مساله ای است که در تحقیق حاضر به شیوه ی توصیفی و تحلیلی و با استفاده از آثار او و منابع تاریخی مورد بررسی قرار می گیرد.